Paus van het volk, man van de rails: de stille kracht van Franciscus’ liefde voor treinen
Naar aanleiding van het overlijden van paus Franciscus heeft Ferrovie dello Stato Italiane (FS) een buitengewoon spoorplan uitgerold om de golven pelgrims die naar de Eeuwige Stad komen op te vangen. En het gebaar voelt heel passend. Wijlen de paus – zelf de zoon van een spoorwegarbeider – was een hartstochtelijk voorstander van openbaar vervoer. En op een meer persoonlijk niveau koesterde hij een levenslange genegenheid voor treinen, waarin hij zowel een praktische noodzaak als een krachtig symbool van verbondenheid zag.
Sinds paus Franciscus eerder deze week is overleden, zoemen de treinstations van Rome. Er rijden veel treinen, langeafstandsverbindingen zijn versterkt en charterbussen rijden nu uit vanaf belangrijke hubs zoals Roma Termini en Tiburtina, allemaal om rouwenden de kans te geven hun respect te betuigen aan de overleden paus. Het is een grote operatie voor FS, ja – maar ook iets van een poëtische cirkel.
Bekijk dit bericht op Instagram
Als er één paus is die de symboliek van deze bruisende spoorchoreografie zou hebben gewaardeerd, dan is het Franciscus wel: misschien wel de eerste echt spoorminded paus, een man die in treinen niet alleen staal en dienstregelingen zag, maar ook waardigheid, nederigheid en gedeelde richting.
Van forens tot symbolische conducteur
Voordat hij paus Franciscus werd, was Jorge Mario Bergoglio in veel opzichten gewoon een man die op de trein stapte in Buenos Aires. Maar omdat hij de zoon was van een spoorwegarbeider, kreeg zijn woon-werkverkeer in de Argentijnse hoofdstad een meer persoonlijke betekenis – een betekenis die zijn latere pausschap zou beïnvloeden.
Hij verklaarde ooit in een interview met FS voor een van hun tijdschriften aan boord dat treinen een vormend deel van zijn jeugd waren. “Tijdens de middelbare school nam ik elke dag de trein van Flores naar Floresta, twee wijken van Buenos Aires. Vandaag de dag is het een van de gewoontes die ik het meest mis.” Zelfs toen hij ouder werd, hield hij van het spoornetwerk van de hoofdstad. “Ik heb mooie herinneringen aan de tijd dat ik het openbaar vervoer gebruikte,” zei hij. “Het is een manier om bij mensen te zijn, hun warmte te voelen en hun zorgen te horen.”
Bekijk dit bericht op Instagram
Met de spoorwegen letterlijk in zijn bloed, is het geen verrassing dat hij als paus een aantal van de waarden die vaak verbonden zijn met reizen per trein – verbinding, groepsbeweging, nederigheid – naar het Vaticaan bracht. In 2015 maakte een van de Italiaanse spoorwegvakbonden hem erelid – een eer die hij elk jaar stilletjes hernieuwde.
Maar naast nostalgie gebruikte Franciscus treinen ook als platform – soms letterlijk – voor pastorale innovatie. In 2015 heropende hij de lijn Vaticaan-Castel Gandolfo voor het publiek, compleet met een historische stoomlocomotief. In de jaren daarna hielp hij bij het organiseren van talloze symbolische treinreizen. Zo was er de Treno dei Bambini, die kinderen van gevangenen, vluchtelingen en migranten naar Rome bracht voor een ontmoeting met de paus. In 2023 liet FS 18 speciale treinen rijden om meer dan 7.000 kinderen uit 84 landen naar hem toe te brengen – een logistieke prestatie die ook een les in inclusiviteit was.
Treinen als theologie
Maar Franciscus’ voorliefde voor treinen was nooit alleen romantiek en riten. Het ging om wat ze betekenden.
“Reizen is een metafoor voor het leven,” vertelde hij LaFreccia in een interview in 2024. Inderdaad, treinen zijn eerder gemeenschappelijk dan exclusief. Ze vereisen samenwerking, geduld en infrastructuur – eigenschappen die de paus vaak verdedigde in de maatschappij. Hij prees machinisten en stationsmedewerkers, sprak met FS-medewerkers over sociale cohesie en prees Help Centra in Italiaanse stations die mensen in nood bijstaan.
In Laudato Si’: On Care for Our Common Home, zijn encycliek over klimaatverandering, verbond Franciscus ook treinreizen met ecologisch rentmeesterschap. “Het is essentieel om onze levensstijl te veranderen om ons gemeenschappelijke huis te redden,” benadrukte hij. “Openbaar vervoer, mits goed gebruikt, kan een voorbeeld zijn.” In een gefragmenteerde wereld die door een klimaatcrisis wordt bedreigd, gelooft hij dat treinen mensen en regio’s kunnen verbinden en samenbrengen.
Een passend afscheid voor de paus van de rails
Nu, in zijn dood, heeft Franciscus FS een ethos geboden om op zijn overlijden te reageren: opnieuw een van duurzaamheid, inclusie en massamobiliteit. In en rond Rome is er extra hulp voor mensen met mobiliteitsproblemen, er is noodcoördinatie met de civiele bescherming en er zijn ook uitgebreide diensten naar het vliegveld om de enorme golf pelgrims te verwerken.
Dit alles is in principe gepland met het begrip dat grote menselijke bewegingen een goede infrastructuur vereisen. Dat is iets wat wijlen de leider van de katholieke kerk waarschijnlijk goed zou hebben gedaan – een echo van zijn missie: zoveel mogelijk mensen mobiliseren voor een gedeelde horizon. Amen, inderdaad.
Lees meer:
- Italië’s FS lanceert bod op Kanaaltunnel: ‘De meest serieuze concurrent voor Eurostar tot nu toe’.
- ETCS wordt deze zomer geïnstalleerd op de Italiaanse spoorlijn Rome – Pisa
- Liberalisering: Uitbreiding SNCF in Italië ‘uitgesteld tot 2027’ te midden van Italiaans protectionisme-onderzoek
