Alstom druk

Belgische rechtbank adviseert om NMBS deal van 3,4 miljard euro met CAF op te schorten

Gepubliceerd op 10-04-2025 om 10:48

A CAF Civity train, a possible future base model of the SNCB AM30.

De Belgische Raad van State heeft de hoogste administratieve rechtbank van het land geadviseerd om de overeenkomst van 3,4 miljard euro van de NMBS met de Spaanse fabrikant CAF voor de aankoop van honderden nieuwe AM30-treinen op te schorten. Dat is na een opvallende klacht van het Franse Alstom – dat een belangrijke lokale aanwezigheid heeft in België – over het feit dat het gepasseerd werd in het biedingsproces. Het is een niet-bindende aanbeveling, maar de politieke druk neemt toe.

De aanbeveling kwam tijdens een hoorzitting van de Raad van State over het bezwaar van Alstom tegen het resultaat van de aanbesteding. De openbare omroep VRT NWS meldde dat de auditeur de kant koos van Alstom’s verzoek om de aanstelling van CAF door de NMBS op te schorten, wat de inzet verhoogt in wat een van de meest omstreden overheidscontracten in de Belgische spoorweggeschiedenis is geworden. Een definitieve uitspraak van de Raad van State, de hoogste administratieve rechtbank van België, wordt binnen één tot drie weken verwacht.

De kern van het geschil is de beslissing van staatsbedrijf NMBS om het AM30-contract – een 12-jarige raamovereenkomst voor honderden nieuwe treinen – te gunnen aan CAF, ondanks het concurrerende bod van Alstom en zijn economische voetafdruk in België. Alstom, dat ongeveer 1.500 mensen tewerkstelt in vestigingen in Brugge en Charleroi, voerde aan dat de nationale operator de lokale impact van zijn beslissing niet goed had overwogen.

Bij zo’n belangrijke overeenkomst over rollend materieel komt echter veel meer kijken dan kwesties rond lokale productie en een verschil van 3% tussen de biedingen van de bedrijven.

Een felle reactie van Alstom

De reactie van Alstom over het feit dat de opdracht werd afgewezen was snel en vooral openbaar. In een scherp geformuleerde brief aan de nieuwe Belgische minister van Mobiliteit, Jean-Luc Crucke, en regionale leiders, omschreef Bernard Belvaux, CEO van Alstom Benelux, de keuze van de NMBS als “schokkend” en benadrukte hij het prijsverschil van 107 miljoen euro tussen het bod van CAF en dat van Alstom.

“AM30 is een publieke investering van meer dan drie miljard euro”, schreef Belvaux. “Hoe kunnen we een duurder aanbod promoten zonder de algemene score te differentiëren en met een ongunstige impact op onze productiesite in Brugge en de hele Belgische spoorwegindustrie?”

Hij riep ook op tot een “politieke reactie” en benadrukte dat de beslissing indruist tegen de belangen van de Belgische werkgelegenheid en industrie. Zijn standpunt heeft sympathie gevonden bij politici en vakbonden, vooral in Vlaanderen, waar de vestiging in Brugge is gevestigd. De timing is ook interessant, aangezien België onlangs een fel nationalistische regering heeft geïnstalleerd.

NMBS verdedigt haar keuze

De NMBS reageerde snel op de nationalistische aanvallen en hield vol dat de selectie volgens de Europese regels voor openbare aanbestedingen was gebeurd. In een openbare verklaring zei de operator dat het wettelijk verboden was om de voorkeur te geven aan lokale productie – een standpunt dat gebaseerd is op EU-jurisprudentie.

De NMBS merkte op dat “de beste prijs-kwaliteitverhouding” de basis was voor de beslissing, en niet simpelweg de laagste prijs. De NMBS erkende dat de offerte van CAF duurder was, maar zei dat deze iets hoger scoorde op basis van kwalitatieve criteria, waaronder technische prestaties en verwachte operationele eenvoud.

De NMBS benadrukte dat de beoordeling dicht bij elkaar lag: “Het verschil in punten tussen de drie beste offertes was minimaal, wat wijst op het hoge concurrentieniveau.” De exploitant wees ook op de offerte van CAF als een offerte die “de moeilijkheden tijdens de uitvoering van het contract zou kunnen verminderen”.

Een contract onder vuur

Het AM30 contract omvat de levering van verschillende treinen – van batterij-aangedreven enkeldeks wagons tot gemengde treinstellen – waaronder zowel enkel- als dubbeldeks rollend materieel voor InterCity, lokale en grensoverschrijdende diensten. Deze treinen zullen naar verwachting rijden op binnenlandse lijnen en routes naar Frankrijk, Nederland, Duitsland en Luxemburg, met snelheden tot 200 km/u.

De deal is nu echter verstrikt in politieke en juridische onzekerheid. De NMBS heeft CAF aangewezen als voorkeursgegadigde, maar de laatste contractonderhandelingen zijn nog gaande. Als de Raad van State het advies van de auditeur opvolgt – wat hij vaak doet – kan het proces volledig worden stopgezet, waardoor Alstom een nieuwe kans krijgt of een nieuwe aanbesteding moet worden uitgeschreven.

Gisteren zei de Belgische minister van Mobiliteit, Jean-Luc Crucke, dat hij het de NMBS-bestuurders niet kwalijk nam dat ze voor de Spanjaarden kozen, maar hij beweerde dat als ze in het bestek een bepaling hadden opgenomen die rekening hield met de koolstofvoetafdruk van de bouw van de treinen, de beslissing er blijkbaar heel anders zou hebben uitgezien. (Terzijde: Crucke heeft ook de oproepen van de grootste rechtse coalitiepartner van België, de Nieuwe Vlaamse Alliantie, om een belang van 49 procent in het staatsbedrijf te verkopen, afgewezen).

Een geval van klantenbehandeling?

Of het echt om technische specificaties gaat is onduidelijk. Zowel Alstom als CAF kunnen natuurlijk geweldig rollend materieel leveren, maar wat de keuze van de NMBS kan hebben beïnvloed, is hun verschillende manier van omgaan met klanten.

De Franse spoorweggigant meldde onlangs een orderportefeuille van iets minder dan 95 miljard euro, terwijl die van CAF iets meer dan 14,5 miljard euro bedraagt. Hoewel de Spaanse fabrikant van rollend materieel aanzienlijk kleiner is dan zijn uitgestrekte rivaal, kan zijn relatieve grootte een voordeel zijn voor exploitanten; hierdoor heeft CAF namelijk de reputatie gekregen klantgerichter en flexibeler te zijn, zowel tijdens de contract- als de productiefase. Zoals de NMBS zei, zou het aanbod van CAF “de moeilijkheden tijdens de uitvoering van het contract kunnen verminderen”.

Of dat het volgens Alstom waard is om het prijsverschil van 107 miljoen euro te overbruggen – een cijfer dat een verschil van 3% maakt tussen de offertes en dat CAF hoe dan ook in twijfel heeft getrokken – was aan de NMBS. Maar als de Raad van State oordeelt dat de deal juridisch ongeldig is, zal het bedrijf zijn opties opnieuw moeten bekijken. En dat is waar Alstom naar op zoek zal zijn. Er staat immers bijna drie en een half miljard euro op het spel.

Lees meer:

Dit artikel is automatisch vertaald vanuit de oorspronkelijke taal naar het Nederlands.