Waarom is Oostenrijk zo goed in spoorwegen? ÖBB meldt voor het eerst meer dan een half miljard passagiers

De nationale spoorwegmaatschappij van Oostenrijk, ÖBB, heeft haar jaarcijfers voor 2024 bekendgemaakt, en daarmee een ongekende mijlpaal: een record van meer dan een half miljard passagiers die vorig jaar met bus en trein reisden. Terwijl het Europese spoor in het algemeen in de lift zit, lijkt Oostenrijk het bijzonder goed te doen. Maar waarom? Blijkbaar maakt het allemaal deel uit van een langetermijnstrategie.

“Het passagiersrecord van meer dan 511 miljoen reizigers op ÖBB laat duidelijk zien dat de trend naar bussen en treinen doorzet”, verklaarde ÖBB CEO Andreas Matthä deze zondag bij de bekendmaking van het cijfer, dat de 494 miljoen reizigers in 2023 overtreft. “Daarom breiden we ons aanbod consequent uit en investeren we tot 2030 een recordbedrag van meer dan 6,1 miljard euro in nieuwe en moderne treinen. In totaal zullen er ongeveer 330 nieuwe treinen op de rails rijden.”

Afgezien van de landelijke stijging, steeg het lokale en regionale vervoer met 10 procent, met 254,3 miljoen passagiers in 2024. ÖBB schreef de stijging toe aan minder thuiswerk en meer toeristische uitstapjes.

Ondertussen zei het bedrijf dat het langeafstandsverkeer in 2024 “stabiel” bleef, met 46 miljoen passagiers ten opzichte van 2023. Dat is ondanks de beperkingen tijdens de herfststormen, die het nationale treinverkeer overhoop gooiden. Toch bleef de positieve trend “ononderbroken”, voegde ÖBB eraan toe, wijzend op een stijging van meer dan 20 procent in het langeafstandsverkeer sinds 2019. Zonder cijfers te noemen, zei de ÖBB dat ook het grensoverschrijdend verkeer blijft groeien.

Nachttreinen en de toekomst van het spoor in Oostenrijk

Het nachtverkeer bloeit blijkbaar ook, met meer dan 1,5 miljoen passagiers in 2024, dankzij de introductie van de nieuwe generatie Nightjets en het groeiende aantal routes dat de spoorwegmaatschappij aanbiedt. De next-gen treinen zijn momenteel in gebruik op de routes Wenen – Hamburg, Innsbruck – Hamburg, Wenen – Bregenz en Wenen – Rome.

Voor 2025 zei ÖBB een vergelijkbaar sterk passagiersresultaat te verwachten op alle gebieden als in het voorgaande jaar. De Koralmbahn, een belangrijk hogesnelheidslijnproject tussen Graz en Klagenfurt en een cruciaal onderdeel van de Baltisch-Adriatische corridor van het trans-Europese vervoersnetwerk (TEN-T), zal ook in december 2025 in gebruik worden genomen, wat volgens ÖBB zou leiden tot een aanzienlijk uitgebreidere dienstverlening op de zuidelijke route.

Toonaangevend in spoorweginvesteringen in de EU

ÖBB mag dan wel geen melding maken van een aantal van hun tekortkomingen – een woordvoerder vertelde RailFreight vorig jaar dat de financiële gevolgen en schade van de overstromingen in het najaar ‘immens’ waren– Oostenrijk blijft indrukwekkende cijfers over het spoor rapporteren. En een groot deel daarvan kan worden toegeschreven aan een relatief substantiële investering, zowel recent als op lange termijn, in de spoorweginfrastructuur.

Volgens Statista investeerde Oostenrijk in 2023 187 euro per hoofd van de bevolking in zijn spoornetwerk, goed voor de derde plaats in Europa na Luxemburg en Zwitserland. Bovendien is 82 procent van de Oostenrijkse investeringen in transportinfrastructuur in 2021 bestemd voor het spoor, een cijfer dat volgens het International Transport Forum (ITF) Oostenrijk “een opmerkelijke uitzonderingspositie” geeft in Europa.

Een langetermijnovereenkomst

Dit is geen recente trend, maar een langetermijnstrategie. Als ingesloten land in de bergen is Oostenrijk sterk afhankelijk van het spoor voor zowel passagiers- als goederenvervoer. Volgens de ITF gaat dit strategische belang terug tot een regeringsverklaring uit 1974 met als doel de toegankelijkheid te optimaliseren en alle vervoerswijzen te integreren in een nationale strategie. Tegen het einde van de jaren 1980 verschoof de doelstelling naar het prioriteren van veilige, economisch voordelige, milieuvriendelijke en efficiënte vervoerswijzen, met het spoor op de voorgrond.

Beleidsmaatregelen zoals verplichte katalysatoren in personenauto’s (1987), beperkende snelheidslimieten voor zware voertuigen, nachtelijke routebeperkingen voor vrachtwagens en een grotere “piggybacking”-capaciteit versterkten de rol van het spoor. En het transportbeleid was ook een kritieke factor in de onderhandelingen van Oostenrijk voor volledig EU-lidmaatschap in 1995. Een collectieve overeenkomst tussen Oostenrijk en de EU legde een limiet op aan het aantal zware vrachtwagens dat via de Brennerpas tussen Oostenrijk en Italië mocht rijden om de uitstoot op deze route, die als milieugevoelig wordt beschouwd, te beperken.

Discussies over alternatieven voor deze vitale wegroute leidden tot de bouw van de 64 km lange Brenner-basistunnel, de langste ondergrondse spoorverbinding ter wereld. In 2021 vervoerde Oostenrijk 51 procent van zijn vracht per spoor, veel meer dan het Europese gemiddelde.

Nieuwe overheidsplannen en lopende Oostenrijk projecten

Met het oog op de toekomst heeft de nieuwe coalitieregering van drie partijen in Oostenrijk ambitieuze plannen gepresenteerd om de spoorwegsector verder te versterken. Een jaarlijkse toewijzing van 100 miljoen euro vanaf 2027 zal 1.000 extra leerlingen en geschoold personeel opleiden. Ondertussen krijgt het “Clean Austria”-initiatief 30 miljoen euro voor 2026 en 60 miljoen euro voor 2027 om het vervoer te verschuiven naar het spoor.

De regering zegt dat het vooral de bedoeling is om van Oostenrijk een centrale schakel in het Europese spoorvervoer te maken en zal het bestaande financieringsmodel voor de spoorweginfrastructuur handhaven; in het kaderplan 2024-29, dat in 2023 werd overeengekomen, werd 21,2 miljard euro uitgetrokken voor investeringen in de infrastructuur. De energieheffing voor spoorwegmaatschappijen zal onder de nieuwe regering ook worden afgeschaft om reizen per spoor en vrachtvervoer nog aantrekkelijker te maken.

Een versnelde uitrol van ETCS, een nieuw testcentrum voor rollend materieel en een nationaal boekingsplatform genaamd ONE Mobility staan ook op de agenda. In wezen zit het Oostenrijkse spoor in de lift, en dat is geen kortstondige hapering.

Lees meer:

• Oostenrijks beoogde netwerk 2040: Wenen naar München in 2,5 uur?
• Het netwerk opsplitsen? De dood van HR Rail? Wat betekent de nieuwe Belgische regering voor treinen?
• Sluit de Britse regering de open toegangsdeur?