Wie wil de pendeltreinen in Stockholm besturen? 5 van de 6 haken af

Zes vervoersbedrijven toonden aanvankelijk interesse om forensentreinen in Stockholm te exploiteren wanneer het huidige contract in maart volgend jaar afloopt. Maar vijf daarvan zijn afgehaakt en de aanbesteding is nu geannuleerd. Zelfs de huidige exploitant SJ wil de lijn niet blijven exploiteren omdat het financiële risico ’te groot’ is. Wat gebeurt er in de Zweedse hoofdstad?

Het verkeerscomité van de regio Stockholm heeft vorige week besloten om de aanbesteding van de pendeltreindienst te annuleren vanwege een gebrek aan concurrentie: slechts 1 exploitant is bereid om de treinexploitatie over te nemen.

De enige overgebleven offerte is door SL (Storstockholms Lokaltrafik) beoordeeld als voldoend aan de eisen van de aanbesteding en als economisch realistisch. “Maar met slechts één bieder kunnen we niet garanderen dat we een contract krijgen met stabiliteit op de lange termijn”, zegt Anton Fendert, het regionale transportraadslid van Stockholm tegen de lokale krant Mitt i. “We moeten een goed bod krijgen, zowel voor de werknemers als voor de passagiers. Daarom annuleren we de aanbesteding.”

Lokale vervoerscrisis

De annulering betekent dat er waarschijnlijk geen nieuwe vervoerder komt vanaf maart volgend jaar, wanneer de tijdelijke noodovereenkomst met SJ afloopt, omdat ‘het financiële risico te groot was’. Het Zweedse staatsbedrijf heeft geen bod uitgebracht om de lijn te blijven exploiteren. In maart 2024 nam SJ de pendeltreindienst in Stockholm over op basis van een tweejarige noodovereenkomst, nadat het vorige contract met MTR was beëindigd na een “langdurige periode van slechte kwaliteit bij de levering”.

MTR leed jarenlang grote verliezen op de pendeltreinactiviteiten. SJ kreeg een aanzienlijk genereuzere overeenkomst, die voorzag in een doorlopende compensatie voor de exacte kosten. De extra kosten voor de regio Stockholm liepen op tot 200 à 300 miljoen euro in slechts het eerste jaar. De kosten van SL voor forensentreinen, volgens Mitt i.

Maar SJ wil in de nieuwe aanbesteding geen bod uitbrengen om de lijn te blijven exploiteren. In een bericht op het intranet van SJ zei Monica Lingegård, voorzitter en CEO van SJ, eerder dat “het aan de exploitant is om vrijwel alle risico’s en de kosten die deze met zich mee kunnen brengen te beheren, daarom kiezen we er nu voor om geen offerte in te dienen”, meldden Zweedse media. “We willen heel graag forenzentreinen laten rijden in Stockholm, maar dan moeten de voorwaarden wel goed zijn. Nu worden alle risico’s en kosten op ons afgewenteld en zouden we veel geld kunnen verliezen”, zei ze tegen Mitt i.

Het feit dat de grootste Zweedse exploitant, die in handen is van de staat, het exploiteren van forensentreinen in de hoofdstad als te riskant beschouwt, leidde tot grote bezorgdheid in de spoorwegsector van het land. De vakbond van machinisten Seko Lok noemde het “uiterst zorgwekkend”. In januari werden bezuinigingen op het openbaar vervoer in de provincie Stockholm, geschrapte buslijnen en de onbetrouwbare pendeltreindienst zelfs bekritiseerd door premier Ulf Kristersson in een debat in de Zweedse Riksdag.

Tijdelijke oplossing

Omdat er nog geen nieuwe vervoerder in zicht is, is het volgens gemeenteraadslid Fendert mogelijk dat de huidige noodovereenkomst met SJ met een of twee jaar wordt verlengd. Dit zou nog steeds de aanzienlijk gunstigere voorwaarden van de noodovereenkomst hebben.

De lokale politicus ziet de meerderheid van de transportbedrijven die zich terugtrekken wel als teken om actie te ondernemen. “Het feit dat vijf van de vervoerders zich terugtrekken uit de aanbesteding is een duidelijk signaal dat we serieus moeten nemen, zegt Fendert, die in januari aankondigde ontslag te nemen en aanblijft tot er een vervanger is gevonden. “We moeten een beter beeld krijgen van de omstandigheden waaronder forenzentreinen in Stockholm rijden.”

In de lokale politiek zijn er verschillende meningen over hoe het probleem met de forenzentreinen moet worden aangepakt. De Linkse Partij pleit er al lang voor dat delen van het openbaar vervoer door SL zelf worden geëxploiteerd en niet door externe bedrijven. De Zweedse Democraten zijn van mening dat het “onrealistische eisen en een verstoorde risicoverdeling” zijn die het afhaken van de bieders verklaren en zeggen dat het aan de regio Stockholm is om dit patroon te doorbreken en “aanbestedingen te creëren die echt werken”.