NMBS, MIVB, De Lijn en TEC willen samen agressief gedrag tegen personeel aanpakken

In 2021 werden elke dag gemiddeld dertien agressies tegen het personeel van NMBS, MIVB, De Lijn en TEC vastgesteld. Ook in het openbaar vervoer staat de manier van samenleven onder druk.

4.787: dat is het aantal gevallen van agressie tegen medewerkers van het openbaar vervoer in 2021. Een stijging van 23 % ten opzichte van 2020 en reden tot bezorgdheid voor NMBS, MIVB, De Lijn en TEC. Elke dag krijgt het personeel van het openbaar vervoer te maken met zowel verbale als fysieke agressie. In 2021 waren er gemiddeld bijna dertien agressies per dag. Dit geweld heeft een grote psychologische impact en leidt tot heel wat dagen arbeidsongeschiktheid. De CEO’s en het personeel van de vier openbaarvervoersbedrijven zeggen daarom samen met de vier ministers van Mobiliteit “STOP”, en roepen op tot respect.

Zorgwekkende cijfers

Elk geval van agressie is er een te veel. In 2021 waren er 4.787* gevallen van agressie tegen het personeel van het openbaar vervoer: dit is onaanvaardbaar. Er gaat geen dag voorbij zonder dat een medewerker het slachtoffer wordt van agressie: gemiddeld zijn er bijna dertien agressies per dag. Dit geldt voor treinbegeleiders, bus-, tram- en metrobestuurders, veiligheidspersoneel, personen die de reizigers informeren en loketpersoneel. Deze mensen staan rechtstreeks in contact met de klanten en brengen hen naar hun bestemming, waken over hun veiligheid en geven hun informatie.

De cijfers zijn zorgwekkend: gemiddeld spreken we over 25% fysieke agressies (met slagen, kwetsuren en geweld) en 75% verbale agressies, met bedreigingen en beledigingen. Bij NMBS gaat het in vier op de tien gevallen om fysieke agressie.

De meest voorkomende aanleidingen tot agressie zijn discussies met reizigers die niet in het bezit zijn van een geldig vervoerbewijs of die de sanitaire maatregelen niet naleven. Daarnaast zijn er ook overtredingen van de interne reglementen, zinloze agressie of mensen die zich storend gedragen.

Gevolgen voor de mobiliteit en het personeel

In 2021 hebben deze feiten voor de vier bedrijven samen bijna 440 arbeidsongevallen veroorzaakt. Dit zorgt voor talrijke arbeidsongeschiktheden en heeft dan ook gevolgen voor de beschikbaarheid van het personeel en, bijgevolg, op de trein-, metro-, tram- en busdienst. In 2021 waren er voor al het personeel van het openbaar vervoer samen 11.433 dagen arbeidsongeschiktheid als gevolg van fysieke en verbale agressie.

De CEO’s van de vier vervoersmaatschappijen, Sophie Dutordoir (NMBS), Brieuc De Meeûs (MIVB), Ann Schoubs (De Lijn) en Vincent Peremans (TEC) en hun respectievelijke ministers, Georges Gilkinet, Elke Van den Brandt, Lydia Peeters en Philippe Henry, veroordelen met klem elke vorm van agressie. Als 25% van de agressies een impact heeft op de fysieke integriteit van de werknemers, heeft 100% een psychologische impact.

De vier openbaarvervoersbedrijven bieden na elke agressie systematisch psychologische hulp aan hun medewerkers. Veel van hen die na een agressie weer aan het werk gaan, getuigen ook over hoeveel moeite het kost om weer aan de slag te gaan.

Gevolgen voor de daders

De vier operatoren dringen er bij justitie op aan om elke vorm van agressie te vervolgen en een nultolerantie te hanteren. Bij elke agressie bieden ze de medewerkers juridische bijstand op basis van de elementen in het dossier, in het bijzonder om hen te helpen bij het indienen van een klacht. De ondernemingen openen ook een dossier in eigen naam als ze schade hebben geleden, meestal wanneer het openbaarvervoersverkeer werd verstoord.

Agressies zorgen voor de vier maatschappijen voor veel gerechtelijke procedures, met veel burgerrechtelijke en strafrechtelijke dossiers lopende. De dossiers met een strafrechtelijke vervolging kunnen eindigen in zowel voorwaardelijke als effectieve gevangenisstraffen. De agressors krijgen ook boetes of werkstraffen: als de zaak voor de strafrechter komt, mogen ze zich dus verwachten aan zware straffen. Agressie tegen personeel van openbare diensten wordt als een verzwarende omstandigheid beschouwd.

Een wet uit 2018 heeft het systeem van administratieve boetes voor het niet in het bezit zijn van een vervoersbewijs eenvoudiger gemaakt. Sinds enkele jaren kunnen verschillende personeelsfuncties binnen de vier vervoersbedrijven boetes uitschrijven en kunnen de ondernemingen de verschuldigde bedragen per deurwaarder opeisen, wat een bijkomende manier is om fraudeurs af te schrikken en hun gevoel van straffeloosheid te verminderen.

De Lijn – Controleur

MIVB – Veiligheidsmedewerkster

Le TEC – Controleur

NMBS – Treinbegeleidster

Samenleving onder druk

De gezondheidscrisis polariseert de maatschappij en zet onze manier van samenleven onder druk: ook de vier vervoersbedrijven horen, net als veel andere economische sectoren, getuigenissen van reizigers die zich onveilig voelen. Er worden situaties gemeld waarbij er spanningen zijn tussen reizigers, die vooral te maken hebben met de naleving van de sanitaire maatregelen, diefstallen, vandalisme, overlast, provocatie of pesterijen. De vervoersmaatschappijen spannen zich elke dag in om dit gevoel van onveiligheid te bestrijden, in samenwerking met de betrokken veiligheidsdiensten.

Alles in het werk stellen om deze cijfers te verminderen

NMBS, MIVB, De Lijn en TEC zetten een hele reeks maatregelen in om het aantal gevallen van agressie te verminderen en de solidariteit opnieuw centraal te stellen. De vier openbare vervoersmaatschappijen doen samen een oproep tot respect.

Elke onderneming heeft projecten op touw gezet om, met name online, eenvoudiger tickets te kunnen kopen en om meer betaalmogelijkheden aan te bieden. Een ticket kopen is dankzij de integratie van nieuwe betaalmogelijkheden nooit zo eenvoudig geweest.

De verschillende operatoren hebben ook opleidingsprogramma’s opgezet voor hun personeel dat rechtstreeks in contact komt met de klanten. Hun doel: op de juiste manier reageren en voorkomen dat een conflictsituatie escaleert. Dankzij deze opleiding kunnen ze agressie of kwaadwilligheid tegen henzelf of hun klanten sneller herkennen en een situatie beter onder controle houden. Ze ontwikkelen ook een betere klantbenadering.

De vier operatoren werken ook aan de versterking van de veiligheidsteams. Hun aanwezigheid, ook ’s avonds laat en ’s nachts, zorgt ervoor dat de reizigers en het personeel zich veiliger voelen tijdens hun reis.

In samenwerking met de politiediensten voeren  de controle- en veiligheidsdiensten ook grootschalige gerichte controleacties uit.

Ook de dekking van zones met cameratoezicht is voor alle operatoren uitgebreid, met in veel gevallen de mogelijkheid om virtuele patrouilles uit te voeren.

Ten slotte lanceren de operatoren regelmatig campagnes die een beroep doen op het publiek en die solidariteit en respect voor andere reizigers en het personeel van het openbaar vervoer aanmoedigen.

Met steun van de respectieve ministers

Verschillende operatoren hebben ook gratis telefoonnummers voor reizigers en personeel. Deze oproepen melden elke onveilige situatie in real time aan de teams die te hulp kunnen schieten. Zo zal NMBS over een jaar dankzij Whatsapp over een nieuw discreet waarschuwingssysteem beschikken. Daarmee zal de reiziger, naast de assistentieknop die de treinbegeleider waarschuwt, contact kunnen opnemen met de veiligheidsdienst.

Met de steun van hun respectieve ministers nemen de vier bedrijven actief in het openbaar vervoer de veiligheid van hun klanten en medewerkers zeer ernstig. Deze nieuwe oproep tot respect is meer dan ooit nodig.

*Dit cijfer is het totale aantal agressiegevallen van de 4 vervoersmaatschappijen (NMBS, MIVB, DE LIJN, TEC).