Infrabel moet lokale besturen betrekken bij afschaffing overweg

Infrabel is voortaan wettelijk verplicht om de lokale besturen te betrekken bij het afschaffen van een overweg. De Kamer heeft het wetsvoorstel van initiatiefneemster Marianne Verhaert (Open VLD) goedgekeurd. Volgens haar worden lokale overheden amper betrokken bij de afschaffing van een lokale overweg. Daar komt nu verandering in.

“Eindelijk zullen de gemeentebesturen en betrokken inwoners een volwaardige stem krijgen aan tafel met Infrabel. Een spoorwegovergang sluiten doe je met kennis van zaken, met een klare kijk op de plaatselijke situatie”, zegt Marianne Verhaert (Open VLD), federaal parlementslid en eveneens burgemeester van Grobbendonk. “Vanuit de ivoren toren met één pennentrek een overweg schrappen zal niet meer kunnen. Lokale besturen zullen een advies moeten uitbrengen, gebaseerd op een openbaar onderzoek dat ze, in het kader van een voorstel tot afschaffing, zullen moeten organiseren. Infrabel zal in elk dossier ertoe gehouden zijn een gemotiveerd antwoord te geven op geformuleerde bezwaren. Gebeurt dit niet, dan kan er in beroep worden gegaan tegen een schrappingsbeslissing.”

Voldongen feit

Infrabel schafte de laatste 15 jaar een 400-tal overwegen af. De spoorwegbeheerder hanteert hierbij een zogenaamde ‘afschaffingscoëfficiënt’, die gebaseerd is op het aantal ongevallen, het risico op ongevallen en het effect op de stiptheid van een overweg. “Een coëfficiënt gebruiken is op zich goed maar ingrijpen in het lokaal weefsel is meer dan een optelsom van data”, zegt Verhaert. “Dat doe je met kennis van zaken en op het terrein. Lokale besturen en omwonenden worden door Infrabel al te vaak voor voldongen feiten geplaatst. Zo werd in mijn gemeente de medewerking voor de aanleg van een fietssnelweg afhankelijk gesteld van de voorafgaandelijke goedkeuring van een streefbeeldstudie over de verschillende overwegen in onze gemeente. Niet bepaald een voorbeeld van moderne participatie”, aldus Verhaert.

Impact

Het afschaffen van een overweg heeft een aanzienlijke impact op de mobiliteit, op de verkeersveiligheid en het dagelijks leven van omwonenden, vindt Verhaert. “Denk maar aan kinderen die met de fiets naar school rijden en die door een afgeschafte overweg een andere, vaak onveiligere en langere route moeten nemen. Het zijn de fietsers en voetgangers die het grootste nadeel ondervinden. Omwonenden moeten omrijden en worden gedwongen naar hoofdwegen, trage verbindingen worden onderbroken en soms worden buurten, die verbonden zijn door een overweg, in één klap van elkaar gescheiden.”

Kritieke punten

Overwegen zijn kritieke punten op het spoorwegnet, benadrukt Verhaert. “Een defect of een ongeval aan een overweg heeft een grote impact op het spoorverkeer. Het zijn bovendien risicovolle plekken. Elk jaar opnieuw vallen er slachtoffers bij het foutief of te vroeg oversteken. Bij incidenten moet het treinverkeer worden stilgelegd met chaos en vertragingen tot gevolg. Overwegen vormen een potentieel gevaar. Weggebruikers schatten vaak de hoge snelheid van een trein niet goed in en nemen onverantwoorde risico’s als ze bijvoorbeeld gehaast zijn. We moeten op dat vlak blijven inzetten op sensibilisering én repressie. Daarnaast zijn technische problemen aan overwegen een belangrijke oorzaak van vertragingen en kost het onderhoud ervan handenvol geld. Het is op zich dus logisch dat Infrabel het aantal overwegen wil beperken. Ik begrijp dat.”

Overleg

Infrabel benadrukt dat het de doelstellingen van het wetsontwerp steunt, namelijk een nauwere samenwerking met de gemeenten en objectieve redenen om een overweg op te heffen. “We overleggen altijd met de lokale overheden wanneer een overweg moet worden opgeheven, want we zijn ons ervan bewust dat de opheffing van een overweg de mobiliteit en dus het dagelijkse leven van de omwonenden kan veranderen”, zegt Thomas Baeken, woordvoerder van Infrabel. “Het afschaffen van een overweg en de vervanging ervan door een nieuwe infrastructuur (brug, tunnel, enz.) is de meest zichtbare maatregel om de veiligheid te verbeteren, maar maakt deel uit van een reeks talrijke initiatieven op het gebied van preventie, bewustmaking en repressie (in samenwerking met de spoorwegpolitie, de lokale politie en Securail). Ter herinnering: in 2021 gebeurden er 46 ongevallen op spoorwegovergangen. Hierbij kwamen 9 mensen om het leven en raakten 5 mensen ernstig gewond.”

Kritiek N-VA

De N-VA, oppositiepartij in het Federaal parlement, onthield zich bij de stemming in het federaal parlement. “Over het doel om de overmacht van Infrabel ten opzichte van de lokale besturen te vervangen door een evenwichtiger systeem, was iedereen het eens, maar over de uitwerking minder”, zegt Tomas Roggeman, Federaal volksvertegenwoordiger. “Om een gelijkwaardige relatie tussen Infrabel en de lokale besturen in te voeren, is het essentieel dat de lokale besturen een medebeslissingsrecht krijgen voor de overwegen op hun grondgebied. Dat is echter niet voorzien in de wet. Infrabel kan voortaan eenzijdig beslissen tot sluiting, waarna de gemeenten eventueel een beroep kunnen intekenen. Maar de meerderheid heeft geweigerd om vast te leggen dat dit beroep opschortend wordt. Dat betekent dat een gemeente pas kan procederen wanneer de overweg al gesloten is. Infrabel kan lokale besturen dus nog meer dan vroeger overvleugelen en voor voldongen feiten stellen.  Een beroepsmogelijkheid voor omwonenden en buurtbewoners is er dus niet. De meerderheid heeft expliciet geweigerd om dit in de wet op te nemen en inspraak blijft beperkt tot een openbaar onderzoek. In de praktijk betekent dit alles dat het dus makkelijker wordt voor Infrabel om overwegen te sluiten. Een akkoord van gemeentebesturen is niet meer nodig, echte inspraak van de bevolking ook niet. Het enige lichtpunt en de enige reden waarom we niet tegen stemden, is dat er nu tenminste iets op papier staat; vroeger was er niet eens een procedure en toen gold dus ook de wet van de jungle.”

Beroepsmogelijkheid

Marianne Verhaert reageert op de kritiek van N-VA. “De administratieve beroepsmogelijkheid is beperkt tot de gemeente waarop de overweg gelegen is en de betrokken wegbeheerder. De wegbeheerder is uiteraard rechtstreeks betrokken bij de eventuele afschaffing van een overweg. De gemeente op wiens grondgebied de overweg gelegen is, staat in voor de organisatie van het openbaar onderzoek en verleent op basis daarvan een advies. De gemeente is dus perfect geplaatst om de belangen van alle belanghebbenden die hebben deelgenomen aan het openbaar onderzoek, op een correcte wijze te vertegenwoordigen binnen de administratieve beroepsprocedure. Is die beroepsprocedure ideaal? Neen, maar het kan voor mij geenszins de bedoeling zijn dat de procedure onwerkbaar wordt en om die reden afgevoerd zou worden. Ik heb er als burgemeester ook het volle vertrouwen in dat gemeenten aan de slag gaan om hun burgers te vertegenwoordigen in die administratieve procedure. Bovendien maakt deze wet het eindelijk ook mogelijk om beroep aan te tekenen bij de Raad van State. Iets waar iedereen, ook alle betrokken burgers, beroep op kan doen.”