Crisis Rusland-Oekraïne: betekent dit het armageddon van het spoorverkeer tussen Europa en China?

We werden de afgelopen weken rond de oren geslagen met mogelijke scenario’s over de gevolgen van een gewapend conflict tussen Rusland en Oekraïne. Tot nu toe bezwijkt Rusland niet onder westerse druk, terwijl de VS en de EU bereid zijn harde sancties op te leggen in geval van een conflict. Kunnen deze ontwikkelingen  van invloed zijn op het goederenvervoer per spoor tussen Europa en China?

Dit tegen de achtergrond dat Rusland een essentieel onderdeel is van de Nieuwe Zijderoute. De mogelijkheid blijft bestaan dat de VS en de EU sancties opleggen aan Rusland als drukmiddel om het Oekraïense grondgebied te verlaten als er een oorlog zou uitbreken. Het Westen lijkt echter in het geval van conflict met de handen op de rug gebonden te staan, aangezien Rusland de sancties probleemloos kan overleven. Bovendien zouden tegensancties de Europese economie zware schade kunnen toebrengen. Chris Devonshire-Ellis, oprichter van het adviesbureau Dezan Shira & Associates, bekeek de situatie even van dichtbij.

Europa kan afgesneden worden van China

Devonshire-Ellis benadrukt dat de VS dreigen met het opleggen van “de moeder aller sancties” aan Rusland, waarbij de EU en het VK dit voorbeeld volgen. Als de EU Rusland sancties oplegt, betekent dit dat de levering van noodzakelijke goederen aan Rusland wordt stopgezet. Een dergelijke stap zou een aanzienlijke impact hebben op de Russische economie, maar zou deze niet zonder alternatieven laten. Rusland zou zich meer kunnen richten op handel binnen de Euraziatische Economische Unie (EAEU) en op die met Wit-Rusland, Armenië, Kazachstan en Kirgizië. Het belangrijkste is evenwel dat het goederenvervoer per spoor van China naar Europa afgesneden zou kunnen worden.

“Sancties die door Brussel tegen Rusland worden ingesteld, kunnen tot gevolg hebben dat de bilaterale handelsstromen die momenteel tussen China en Europa lopen, worden vertraagd of stopgezet. Dit aangezien Moskou een gedeeltelijke of volledige stopzetting van het vrachtvervoer zou kunnen opleggen. 50 procent van al het goederenvervoer per spoor naar de EU komt binnen via Rusland en Wit-Rusland. Dat verkeer is in 2021 met 30 procent gestegen”, legt Devonshire-Ellis uit.

President Vladimir Poetin kan het wel vinden met zijn Chinese collega Xi Jinping

Bovendien zijn de betrekkingen tussen China en de VS niet zo best, terwijl China en Rusland wel met elkaar lijken op te schieten. Dit betekent dat een scenario waarin China inderdaad het goederenvervoer per spoor naar Europa vertraagt ​​en sterkere handelsbetrekkingen met Rusland opbouwt, redelijk realistisch is.

BRI domineert supply chains

Als de VS en de EU sancties opleggen aan China kan het BRI-project meer gecentraliseerd dan ooit kunnen worden, waardoor de mogelijkheden van het Westen voor handelsverkeer een stuk kleiner worden. Devonshire-Ellis: “Beijing is er zich terdege van bewust is dat welke sancties de Verenigde Staten ook aan Rusland opleggen, deze later ook aan China opgelegd kunnen worden”. China is in ieder geval voorbereid op een dergelijk scenario.

Wat betekent dit concreet? “China’s Belt and Road Initiative kan worden gezien als één gigantische alternatieve routekaart voor de toeleveringsketen met alle wegen – behalve die komen uit de Verenigde Staten en de EU – die naar Peking leiden. 144 landen hebben met China BRI-memorandums van overeenstemming ondertekend, die allemaal handelsreferenties bevatten”, benadrukt Devonshire-Ellis. Wat ongetwijfeld voldoende zegt.

Belt and Road-initiatief

Kunnen we ons een BRI voorstellen zonder Europa? Kunnen we ons werkelijk zo’n supply chain voorstellen? Dit zou een pure machtsshow worden, waarbij elke betrokken partij sancties oplegt en vergeldingsmaatregelen neemt. In een dergelijk scenario heeft Europa het meest te verliezen.

Of zoals Frans-Paul van der Putten van het Clingendael Instituut opmerkte tijdens de European Silk Road Summit afgelopen december: “Europa moet zijn eigen beleid voeren en niet langer aan het handje van de Amerikanen lopen. Als de EU erin slaagt politiek onafhankelijk te worden, kan het ook een betere positie verwerven in de wereldwijde toeleveringsketen zonder afhankelijk te zijn van de ontwikkelingen in de relaties tussen derden”.