UK stakingen: Engeland Deal, Schotland No deal

Er is een doorbraak in de meer dan twee jaar van schadelijke stakingen op het Britse spoorwegnet – maar niet overal. Een nieuw loonbod voor machinisten in Engeland lijkt te worden geaccepteerd. Machinisten in Schotland zijn echter nog steeds in opspraak, waardoor het door de regering beheerde ScotRail genoodzaakt is om de diensten drastisch in te krimpen. In Wales en Noord-Ierland zijn stakingen van de baan.

Van de spoorwegvakbonden in het Verenigd Koninkrijk heeft de invloedrijke machinistenvertegenwoordiging ASLEF (van oudsher de Associated Society of Locomotive Engineers and Firemen) standgehouden en deelgenomen aan achttien stakingsperiodes, die verschillende gevolgen hadden voor passagiersdiensten in heel Groot-Brittannië. Door de recente regeringswissel in het Verenigd Koninkrijk is de vakbond echter van gedachten veranderd en is een nieuwe overeenkomst voorgelegd, die waarschijnlijk zal worden aanvaard.

Aanbeveling om te accepteren

De gecompliceerde relaties tussen de vier naties van het Verenigd Koninkrijk en het vervoersbestuur in Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland betekenen dat de arbeidsverhoudingen zich op verschillende niveaus bevinden. Sommige zijn beter dan andere. De Britse regering, gekozen voor heel Groot-Brittannië en Noord-Ierland, is verantwoordelijk voor transportzaken – maar alleen in Engeland. De recente algemene verkiezingen brachten een radicale verandering van de rechtse Conservatieven naar de veel vakbondsvriendelijkere linkse Labourpartij.

Het heeft maar een paar weken geduurd voordat de nieuwe kanselier – Rachel Reeves – een deal sloot met ASLEF, die vrijwel zeker een einde zal maken aan het periodieke geschil dat al sinds medio 2022 bestaat. De deal is officieel aangeboden door het Department for Transport, waarvan de vakbond zegt dat het aan de leden zal worden voorgelegd met een aanbeveling om het te accepteren.

Een goed aanbod, een schoon aanbod

Volgens ASLEF was het langste geschil in de recente geschiedenis van de Britse spoorwegen te wijten aan het feit dat de voormalige conservatieve regering en de geprivatiseerde maatschappijen die passagiers treinen exploiteren, het niet eens konden worden met de machinisten. ASLEF zegt dat hun leden geen loonsverhoging hebben gehad sinds hun laatste loonovereenkomst in 2019 afliep. In die tijd zijn de kosten van levensonderhoud aanzienlijk gestegen.

“We zijn blij dat we, nadat we de afgelopen twee jaar met volslagen minachting zijn behandeld, eindelijk een nieuwe regering hebben – een Labourregering – die luistert en de spoorwegen wil laten werken voor het personeel, voor de passagiers en voor de belastingbetaler”, zegt Mick Whelan, algemeen secretaris van ASLEF. “Het aanbod is een goed aanbod, een eerlijk aanbod. Het is waar we altijd om gevraagd hebben, een zuiver aanbod, zonder landjepik op onze voorwaarden. We zullen het aan de leden voorleggen met een aanbeveling om het te accepteren.” Het vrijblijvende aanbod in drie fasen bedraagt 5 procent voor 2022-2023; 4,75 procent voor 2023 tot 2024; en 4,5 procent voor 2024 tot 2025. Het aanbod heeft terugwerkende kracht en is pensioengerechtigd.

Geen vooruitzicht op resolutie in Schotland

De deal is echter alleen van toepassing op treinmaatschappijen die in Engeland gevestigd zijn. De situatie is anders in andere delen van het Verenigd Koninkrijk, waar de decentrale overheden verantwoordelijk zijn voor transportzaken. In Wales is enige tijd geleden een aparte overeenkomst gesloten. Hierdoor kan Transport for Wales, dat de passagierstrein al als een overheidsbedrijf beheert, zonder arbeidsconflicten werken. Opgemerkt moet worden dat de regering in Cardiff desondanks kritiek heeft gekregen over het beheer. Noord-Ierland heeft zich afzijdig gehouden van het hele geschil – maar de regering in Stormont (Belfast) heeft lokaal te maken gehad met verschillende problemen op het gebied van arbeidsverhoudingen, die gevolgen zouden kunnen hebben voor het hele openbaar vervoer.

In Schotland is het van kwaad tot erger gegaan. De genationaliseerde passagierstrein in Schotland was oorspronkelijk betrokken bij het geschil dat heel Groot-Brittannië betrof. De regering in Edinburgh bereikte vorig jaar een afzonderlijke overeenkomst met de vakbonden – maar een langlopend en afzonderlijk geschil met ASLEF-leden heeft geleid tot een zeer schadelijk verbod op overuren voor een groot deel van 2024. Machinisten zijn niet verplicht om buiten de kantooruren te werken – dus vroege en late diensten en treinen in het weekend zijn afhankelijk van machinisten die vrijwillig overuren maken en rustdagen inlassen. Op dit moment gebeurt dat niet.

Uiterst ontwijkende Schotse kanselier

ScotRail, dat in handen is van de overheid, heeft een gereduceerde dienstregeling (ze noemen het een ‘noodgeval’) waarbij de frequentie van de treinen sterk is afgenomen en veel treinen ’s ochtends vroeg en ’s avonds laat uit de dienstregeling zijn gehaald. Vandaag (15 augustus) zei ScotRail dat de gereduceerde dienst nog minstens een maand zou duren (tot 17 september). Toen de Schotse regeringskanselier Shona Robison vanmorgen door de nationale omroep Radio Scotland over de kwestie werd ondervraagd, was ze extreem ontwijkend en niet bereid om een oplossing toe te zeggen. Het enige wat ze wilde toegeven was dat ze waarschijnlijk in de voetsporen van haar Britse tegenhangers zou moeten treden. De gesprekken staan gepland voor deze week.

Robison maakt deel uit van een regering van de Scottish National Party in Edinburgh, die onvriendelijke betrekkingen onderhoudt met Labour. Hoewel Labour erg populair is in Schotland, kan iedereen die hoopt dat een regeringswisseling in Edinburgh hetzelfde effect zal hebben als de regeringswisseling in Londen, lang wachten. De andere verkiezingscyclus in Schotland betekent dat de volgende verkiezingen voor het parlement in Edinburgh pas in 2026 zijn. Dat is ver genoeg weg om het licht aan het einde van de tunnel nog niet in zicht te krijgen. Er liggen nog donkere dagen in het verschiet voor de Schotse spoorwegen.