Een schrijnend gebrek aan spoordexpertise’: ex-SBB baas zegt DB leidinggevenden ‘duidelijk verantwoordelijk’ voor Duitse spoorwegcrisis
De voortdurende operationele meltdown van Deutsche Bahn is het product van jarenlange verwaarlozing, wanbeleid op topniveau en een strategische cultuur die losstaat van de realiteit van het runnen van een spoorweg. Dat is de mening van Benedikt Weibel, voormalig CEO van de Swiss Federal Railways (SBB), die er geen doekjes om wond in een interview deze week met ZEIT ONLINE.
Weibel, die SBB leidde van 1993 tot 2006 en later voorzitter was van de raad van toezicht van de Oostenrijkse Westbahn, gelooft dat de crisis die de Duitse nationale operator nu overspoelt niet alleen technisch is, maar systemisch.
“Het is er slecht aan toe, het is een echte tragedie,” zei hij tegen ZEIT ONLINE. “De spoorwegen hebben de hoogste prioriteit in deze business verwaarloosd, namelijk de zorg voor de infrastructuur. Dit is een collectief falen dat echt moeilijk te bevatten is, en waarvoor ook de eigenaar verantwoordelijk is [de Duitse staat]. Deze algehele revisie die nu wordt uitgevoerd is een soort zelfverdediging.”
Deutsche Bahn heeft jarenlang geprobeerd om de zaken te veranderen, maar een langdurig gebrek aan investeringen in de infrastructuur betekent dat het huidige renovatieplan, dat bedoeld is om de drukste corridors tegen 2030 te moderniseren, lange sluitingen en grote verstoringen met zich mee zal brengen. Voor Weibel is het tijdschema weliswaar verstorend, maar onvermijdelijk: “Er is waarschijnlijk geen andere optie op dit moment. De eerste prioriteit is nu om het spoorwegnet weer in goede staat te krijgen. Dat betekent niet alleen de onderhoudswerkzaamheden inhalen, maar ook moderniseren.”
Schrijnend gebrek aan expertise op het gebied van spoorwegen in de raad van bestuur
Hij voegde eraan toe dat de focus van de huidige Duitse coalitie op digitalisering daarom waardevol was en verwelkomde de beslissing om Deutsche Bahn structureel intact te houden in plaats van het bedrijf op te splitsen. In het interview bleef hij echter kritisch over het niveau van operationele ervaring aan de top.
“Ook al is er een lange geschiedenis, het huidige bestuur is duidelijk verantwoordelijk [voor de huidige crisis]. Deutsche Bahn heeft de bedrijfsvoering al jaren niet onder controle. En ik moet zeggen dat er ook een schreeuwend gebrek is aan expertise op het gebied van spoorwegen in het bestuur.”
Gevraagd naar DB CEO Richard Lutz, die is opgeklommen via de rangen van het spoorwegbedrijf, verzachtte Weibel zijn kritiek niet. “Ja, natuurlijk, Lutz is de eerste CEO die een talent van eigen bodem is, maar hij heeft een financiële achtergrond. De spoorwegsector wordt zwaar onderschat vanuit een operationeel perspectief.”
Weibel trekt een scherp contrast met de Zwitserse praktijk – die vaak wordt beschouwd als de gouden standaard van spoorwegoperaties – waar incidentrespons en dagelijks storingsbeheer worden behandeld als constante kerntaken. “Er zijn elke dag talloze verstoringen; bij SBB waren er altijd zo’n 100 zogenaamde incidenten… daar moet je mee omgaan. Je hebt een goed productieplan nodig voor de geplande treinroutes dat het bestaande netwerk maximaal benut. Naar mijn mening heeft DB dat nooit gedaan. En je hebt strategieën nodig voor deze incidenten die de operaties heel snel weer op de rails krijgen. Deze taak houdt nooit op.”
Als het gaat om de punctualiteit van SBB, is kleiner niet makkelijker
Het resultaat is zichtbaar in de prestatiecijfers. Terwijl de punctualiteit van DB vorig jaar daalde tot 62%, hield SBB 93% vast. Weibel wijt dit niet aan de Zwitserse schaalgrootte, maar aan strategie en cultuur. “Het is een oude misvatting dat [een kleiner land zijn] dingen makkelijker maakt. Punctualiteit is moeilijker te bereiken in kleine ruimtes omdat je minder tijd hebt om vertragingen langs de route in te halen. Het netwerk van de SBB is minstens zo complex als dat van de DB, alleen al door de bergen. Toch rijden er in Zwitserland veel meer treinen per kilometer netwerk dan in Duitsland.”
SBB’s systeem van wekelijkse operationele beoordelingen, maandelijkse prestatie-audits en veelvuldig direct contact met het eerstelijnspersoneel, waarbij Weibel naar eigen zeggen nauw betrokken was, hielp om de verantwoordelijkheid te handhaven. “Een cultuur – punctueel, schoon, veilig – moet van hoog tot laag worden gehandhaafd. Het strategische hoogvliegen dat DB heeft ondernomen heeft deze cultuur ook beschadigd.”
Een ander verschil zit volgens hem in het strategische planningsmodel. Sinds de jaren 80 baseert Zwitserland infrastructurele beslissingen op dienstregelingsconcepten. “We ontwikkelden eerst de dienstregeling en bepaalden op basis daarvan de noodzakelijke extra investeringen in infrastructuur. DB heeft nog nooit zo’n uitgebreid concept ontwikkeld.”
Om eerlijk te zijn tegen DB, het Duitse “Deutschlandtakt” concept is in wezen gericht op het nabootsen van de Zwitserse aanpak met een doelgerichte dienstregeling en netwerkbrede serviceverbeteringen. Maar omdat de implementatie traag verloopt en grote upgrades veel van de plannen in de war sturen, zal het nog wel even duren voordat de Duitse spoorwegmaatschappij een dergelijk plan op de rails heeft.
Een gebrek aan creativiteit
Wat het rollend materieel betreft, is de ex-SBB CEO al even kritisch. “Ik denk dat er een gebrek aan creativiteit is in het ontwerp van de treinen.” Hij vraagt zich af waarom het vlaggenschip van Duitsland, de ICE-treinen, geen dubbeldekkers zijn. “Het is een beheersbare investering met aanzienlijke voordelen: per 100 meter trein heb je veel meer zitplaatsen, de zitplaatsen worden goedkoper en je kunt meer verkopen… En dan zijn er nog die smalle deuren en hoge treden – ze verliezen je meerdere minuten bij elke overstap.”
Al met al een behoorlijk vernietigend beeld van de Duitse spoorwegen. Maar of het voorlopige plan van de nieuwe coalitieregering om het bestuur te herstructureren enig ander onmiddellijk effect zal hebben dan een offer aan de spoorweggoden – we kunnen waarschijnlijk verwachten dat de CEO van DB vrij snel zonder baan zal zitten – is onwaarschijnlijk. Zoals Weibel stelt: “Zo’n systeem 24 uur per dag, zeven dagen per week ononderbroken draaiende houden is een enorme taak.”
