Schotse treintarieven verdubbelen na einde prijsverlaging door regering

De laatste dag van september was de eerste dag van de nieuwe tarieven in Schotland. Voor veel reizigers zal dit als een grote schok zijn gekomen. In het kader van een experimentele regeling, ondersteund door de Schotse regering, werden de piekuurtarieven opgeschort. De normale tarieven, of daluren, werden de hele dag toegepast. De bedoeling was om meer mensen aan te moedigen om met de trein te reizen. Het werkte, maar volgens de Schotse regering niet genoeg.

In een klimaat van klimaatverandering en milieubewustzijn lijkt het een goed idee om zelfladende vracht – ook wel passagiers genoemd – aan te moedigen om de modale overstap naar het spoor te maken. Dus het bijna verdubbelen van sommige tarieven op de drukste routes lijkt een contra-intuïtieve manier om het aan te pakken. Toch is dat precies wat de Schotse regering heeft gedaan.

Reizigers ontmoedigen om te reizen

Forenzen worden het zwaarst getroffen door de hervatting van het ‘piektarief’. Veel mensen met lagere inkomens, die verder van hun werk wonen, zeggen dat de kosten van het reizen per trein een aanzienlijke kostenpost vormen. De tienduizenden mensen die in Glasgow werken en in Edinburgh wonen (soms geplaagd met de afkorting “Wiglies”) zullen hun opstaptarieven voor de 100 mijl (160 km) lange rondreis zien stijgen van iets meer dan £16 naar iets minder dan £32. Een verdubbeling, zo niet van de ene op de andere dag, dan toch zeker ‘in het weekend’.

De regeling eindigde vorige week vrijdag effectief. Piektarieven gelden niet in het weekend. David Ross, directeur communicatie bij de door de overheid beheerde passagiersmaatschappij ScotRail, verdedigde het standpunt in media-interviews op de eerste dag van de nieuwe tarieven. Ross’ baan werd nog uitdagender doordat zijn nu vertrokken directeur, Alex Hynes, in een promotievideo (hierboven) een iets minder dan wild klinkende goedkeuring gaf die zou kunnen worden opgevat als het passief ontmoedigen van passagiers om te reizen uit angst voor overbevolking.

Minister: terugkeer naar piektarieven “uitdagend”

ScotRail kan ook worden beschuldigd van het bagatelliseren van hun eigen initiatief. Ross zei dat er op een gegeven moment bijna om de minuut een promotie op tv was, waarbij passagiers over de promotie werden geïnformeerd. Die bewering wordt misschien niet gestaafd door de advertentielogboeken. Volgens krantenberichten zou ScotRail de bewustwordingscampagne juist hebben teruggeschroefd. Veel forenzen hebben inderdaad laten weten niet op de hoogte te zijn van de regeling – en zeker niet van de afloop ervan.

We moeten echter erkennen dat de Schotse regering opdracht heeft gegeven voor het experiment. Ze hebben altijd duidelijk gemaakt dat het om een tijdelijk experiment ging. Er was duidelijk optimisme onder vervoersactivisten dat het een permanente stap zou worden. “De analyse toonde aan dat het passagiersaantal met maximaal zes procent toenam,” zei Ross – hoewel cijfers van de regering iets meer beweren. De Schotse minister van Transport, Fiona Hyslop, die nog niet in functie was toen het experimentele beleid werd gelanceerd, zei dat ze de problemen van de passagiers begreep, die nu geconfronteerd worden met een bijna verdubbeling van hun dagelijkse reiskosten. Deze reizen worden per definitie uit noodzaak gemaakt. “Ik ben me ervan bewust dat een significante minderheid van de mensen die niet kunnen kiezen wanneer ze van en naar het werk reizen, baat hebben bij voordeliger reizen per trein – dit zijn mensen die de terugkeer naar piektarieven een uitdaging vinden,” zei ze.

Polar Express en onaangenaam met extra kosten

Verschillende andere factoren hebben de regeling ongetwijfeld ondermijnd. De langdurige reeks arbeidsconflicten heeft de betrouwbaarheid van de treinen aanzienlijk aangetast. ScotRail wordt al jaren geplaagd door overbezetting op veel routes – met name diensten naar Edinburgh vanuit de Scottish Borders en Fife. Verouderd rollend materieel is ingezet op schilderachtige routes, bijvoorbeeld in de West Highlands. Een trein die in de wintermaanden zonder verwarming reed, werd door onderkoelde reizigers “The Polar Express – behalve dat er niets express aan is” genoemd.

ScotRail is ook nog steeds bezig met het implementeren van wat het een ‘nooddienstregeling’ noemt. Deze werd enkele maanden geleden ingevoerd vanwege een tekort aan machinisten en arbeidsomstandigheden die het personeel niet verplichten om buiten kantooruren ingeroosterd te worden. Om de massale annuleringen waar passagiers mee te maken hebben gehad te voorkomen, heeft ScotRail de pragmatische maar weinig bemoedigende stap genomen om het aantal treinen dat ’s avonds en in het weekend rijdt radicaal te verminderen. Vervoerswaakhonden hebben allemaal opgemerkt dat niets van dit alles heeft geholpen om nieuwe passagiers over te halen om het spoor op te gaan. Als ze dat al deden, was de ervaring vaak onaangenaam. Nu, met de nieuwe tariefregeling, zal het onaangenaam zijn met extra kosten.

Regering is het niet eens met haar eigen agentschap

Het is niet de eerste keer dat de regering in Holyrood het oneens is met de ambtenarij in George House. Transparantie over de cijfers blijft onduidelijk. De Schotse minister van Transport, Fiona Hyslop, die niet in functie was toen het experimentele beleid werd gelanceerd, zei dat de regeling had geleid tot een toename van het aantal passagiers met 6,8 procent. Ze zei echter dat de promotie een stijging van tien procent zou hebben vereist om kostendekkend te zijn voor de geclaimde investering van veertig miljoen pond (geld opzij gezet voor ScotRail).

Er zijn echter vragen gesteld over hoe transparant dat ‘doel’ van tien procent was en welke inspanningen er zijn gedaan om de voortgang van de regeling te controleren. Transport Scotland’s “Fair Fares Review” werd iets meer dan een maand geleden gepubliceerd en stelt dat de regeling een positieve ‘kosten/baten’ verhouding had – met andere woorden, het was economisch winstgevend.

Zelfs geen troost in een borrel

ScotRail heeft weer enkele promotietarieven ingevoerd. Deze waren tijdens de regeling grotendeels opgeschort. Er zijn bijvoorbeeld weer carnetachtige tickets, die “12 reizen voor de prijs van tien” geven, en er zijn meer abonnementen beschikbaar. Dat is echter geen troost voor die 6,8 procent die wel overstapte op het spoor.

Door gehoor te geven aan de oproep hebben passagiers mogelijk beslissingen genomen over hun levensstijl en werk op basis van de tariefstructuur. De hele affaire komt als een onrechtvaardige klap, wat hun motivatie ook was. Het is genoeg om je aan het drinken te zetten – behalve dan dat de unieke Schotse regeling voor minimumprijzen per eenheid alcohol vanaf maandag ook is herzien, waardoor die adempauze ook nog eens dertig procent duurder is geworden.